Typisch Chinees: stempels & bonnetjes (fāpiào)

De cultuur van een land vind je in talloze dingen. In het eten, in omgangsvormen, in feestdagen, maar ook in gebruiken. In een land met zo’n rijke cultuur als China vind je de cultuur in enorm veel zaken. Vandaag vertel ik je hoe je de Chinese cultuur in stempels & bonnetjes kunt zien.

Typisch Chinees: stempels & bonnetjes

In 2007 werd het kleine en afgelegen stadje ‘Guiye’ (Guizhou) wereldberoemd in China nadat bewoners hadden besloten om een officiële stempel in 5 stukken te verdelen. Op de stempel stond de tekst ‘Goedgekeurd door het Financiële Team, Guiye, Pingqiu stad’. Elk stuk kwam in het bezit van een vertegenwoordiger van het dorp. Op het moment dat het financiële team een grote uitgave wilde doen, dan moest het plan door minstens 3 mensen goed gekeurd worden want anders zou de tekst op de stempel niet compleet zijn. Door deze manier van werken kregen de inwoners veel vertrouwen in het financiële team en werden hun beslissingen nooit meer in twijfel gebracht

Zonder bonnetjes ben je niets

Bij bijna alles wat je doet krijg je hier in China een handgeschreven bonnetje als bewijs. Bijvoorbeeld wanneer je de borg betaald voor een sleutel, de borg voor je woning of wanneer je jas naar de stomerij brengt. Dit zijn nog de normale bonnetjes; in Nederland heb je ook een probleem wanneer je een bonnetje kwijtraakt voor het ophalen van een jas of voor het terugkrijgen van borg.

In China heb je echter nog een ander soort bon en die is vele malen belangrijker. Ik heb het over de 发票 (fāpiào).  Dit bonnetje is meer een factuur dan een simpele kassabon en wordt zeer belangrijk geacht in de Chinese cultuur, kan ik uit ervaring zeggen. Maar een officiële factuur kan ook een lachertje zijn.

Het eerste jaar dat ik in Beijing werkte had ik een ticket naar Nederland gekocht, op kosten van de school. Dat is één van de dingen die werkgevers je hier aanbieden; één retourticket per jaar naar je thuisland. Heel fijn, want dat scheelt echt wel wat geld. Voor het financiële jaar eindigde leverde ik mijn gekochte ticket in (mét stempel van de airline, Emirates in dit geval), met de verwachting dat ik zonder problemen mijn geld terug zou krijgen. Helaas ging dat niet zo gemakkelijk als gedacht, want ik had geen fāpiào. Daar had ik al enigszins rekening mee gehouden door een stempel van de maatschappij op mijn ticket te laten zetten. Helaas moést ik toch echt een fāpiào indienen als ik mijn geld terug wilde. Na mijn werkgever en de financiële afdeling overtuigd te hebben van het feit dat een niet-Chinees bedrijf geen fāpiào’s kan maken, kreeg ik uiteindelijk toch mijn geld.

Dit jaar had Miguel een soortgelijke ervaring, maar dat werd gelukkig een stuk makkelijker opgelost. Miguel vloog in november met een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij naar Florida, en uiteraard kon hij ook geen fāpiào overleggen. Hij leverde een print van het geboekte ticket met het bedrag daarop in in de veronderstelling dat dat voldoende zou zijn. Dat was het uiteraard niet. Zijn baas vroeg of hij het kon aanpassen en er ‘invoice’ op kon zetten. Zo gezegd, zo gedaan. Thuis startte hij Photoshop op en plakte het woord ‘invoice’ op het ticket waarna hij zonder problemen de vergoeding terug kreeg.

Controleren van uitgaven

De voornaamste reden van het gebruik en bestaan van de fāpiào is het feit dat werkgevers deze bonnetjes nodig hebben voor een hun belastingaangifte. De regering controleert de aangifte en alles moet financieel kloppen. Bedrijven kunnen het zich daarom niet veroorloven niet de juiste bonnetjes te hebben, want dan klopt de administratie niet én bestaat de kans dat ze in de problemen komen.

Het is overigens heel goed mogelijk om bonnetjes te kopen wanneer je deze nodig hebt. Bij mijn vorige werkgever kon je de kok wat geld geven en hij zorgde dan voor je bonnetje wanneer je die nodig had. Heel handig, zo kon je heel wat geld besparen. Overigens heb ik dit niet gedaan, omdat er voor mij geen voordeel te behalen was, maar een paar collega’s deden dit wel.

Stempels op contracten, studentenkaart, en op alle andere dingen

Op alle belangrijke papieren dient men stempels te zetten. Zonder stempel is je document niet geldig en kun je in principe niets. Héél vervelend, zeker wanneer je bij 10 verschillende mensen langs moet gaan om de juiste stempel te kunnen bemachtigen.

Hierboven zie je een foto van mijn studentenkaart. Het is helemaal geen kaart, maar studentenboekje klinkt zo vreemd. Verrassend genoeg zie je op de pagina een stempel. Een stempel de er niet hoort en waar ik best wat gedoe mee heb gehad. Toen ik mij inschreef aan de universiteit om Chinees te gaan studeren, deed ik dat voor één semester. Toen ik terug in Beijing was bedacht ik me dat één semester best wel kort was en besloot ik voor 2 semesters te gaan.
Bij de start van het tweede semester afgelopen september deed mijn ‘kantinekaart’ het niet en om die weer te laten werken was écht een drama. Ik werd van het kastje naar de muur gestuurd, moest stempels halen, maar die stempels werden niet vertrouwd (want had ik die niet misschien zelf gezet) en was waarschijnlijk geen echte student meer. Voor mij viel dit onder de categorie ‘moeilijk doen’ en daar kan ik niet goed tegen, dan word ik vaak wat minder aardig… Nadat ik bij de betreffende persoon (die mijn kaart niet wilde activeren) opmerkte dat ik toch écht niet speciaal een stempel had laten maken werd mijn kaart geactiveerd.

Stempels & bonnetjes in jouw cultuur

Hoe gaat het land waar jij woont / heb gewoond om met stempels en bonnetjes? Zijn er bepaalde gebruiken of zaken waar jij vreemd van op keek toen je er voor het eerst over hoorde?